Vooruit, mijn talenten volgens mijn kinderen: iets terugvinden, kaas schaven, een mug nadoen. De eerste twee buiten ze schaamteloos uit, het laatste…vraag maar niet. Bij een studiedag op de school waar ik werk vroeg laatst iemand: ‘Wie vindt zichzelf creatief?’. Toen ik mijn hand opstak werd ik in mijn gezicht uitgelachen door een collega wiens beeld van creatief zijn blijkbaar is dat je goed bent met klei. Ik wil maar zeggen: als je je omgeving nodig hebt om er achter te komen waar je goed in bent, lukt dat niet automatisch. Soms wordt het niet gezien, vaak wordt het niet gezegd.

Ik was met mijn zoon op de Onderwijsbeurs. Daar kreeg hij een lijst met 20 stellingen waarvan hij op een vijfpuntsschaal moest aangeven in hoeverre ze op hem van toepassing waren. Zo kreeg hij een overzicht van zijn drie sterkste punten. Mijn zoon bleek een Uitdager, een Netwerker en een Beheerder. Hij is, met andere woorden, competitief, sociaal vaardig en verantwoordelijk. Ik kon me er helemaal in vinden, maar hij was hoogst verbaasd. ‘Ben ik verantwoordelijk? Hoezo dat dan?’ Ik moest hem uitleggen dat hij liet zien dat hij betrouwbaar was en plichtsbesef kende, doordat hij altijd zijn taken in huis deed zonder dat ik er om moest zeuren. Doordat hij op tijd verscheen op afspraken en doordat zijn aandeel in een groepsopdracht zonder uitzondering voor de deadline in orde was. Een eyeopener, voor hem (‘Oké, als jij het zegt!’ Grote grijns) en voor mij. Ik ben overtuigd van de kracht van positieve feedback en ben scheutig met complimenten. Het is mijn werk om kinderen te helpen beter te zien wie ze zijn en wat bij ze past. En toch had mijn zoon geen idee dat ik bepaalde kwaliteiten zo vanzelfsprekend in hem herkende. Hm.

Nog maar een keer de feiten op een rij dan. Hoe is feedback het meest effectief?

1. Als het beschrijft wat (al wel) goed gaat in plaats van wat ontbreekt of beter kan.

Ik beken: ik heb mijn kinderen wel eens een compliment voor fijn samen spelen onthouden toen ze klein waren omdat ik bang was dat het samenspel acuut afgelopen zou zijn als ik iets zou zeggen (‘Oh ja, daar is mama, daar kunnen we ook leuk aan gaan hangen!’). Als ze aan het ruziën waren heb ik juist vaak te snel ingegrepen om te gaan uitleggen welk gedrag ik wilde zien. En ze daarmee de mogelijkheid ontnomen een compliment te krijgen voor samen iets oplossen.

Dus: benadruk het gedrag waar je méér van wil zien, en beperk het commentaar op gedrag dat je niet wil versterken. Op zijn minst moet je meer positieve dan negatieve feedback geven. Ik daag je uit om een paar dagen te turven…

2. Als het beschrijft wat goed is aan het gedrag, de aanpak of de inzet. Oftewel, als de feedback gericht is op het proces en niet op het resultaat.

Uit onderzoek blijkt dat kinderen die dat soort feedback krijgen zichzelf gaan bekijken als mensen in ontwikkeling, voor wie verandering mogelijk is. (Google als je meer wil weten op fixed mindset vs. growth mindset). In plaats van ‘Een 8! Goed gedaan!’ zeg je ‘Wat goed dat je je aan je planning houdt / aangeeft dat je hulp nodig hebt als je iets niet snapt / je huiswerk zo goed nakijkt en met een andere kleur verbetert / een mind map hebt gemaakt van dat moeilijke hoofdstuk.’

3. Als de beschrijving van het gedrag gekoppeld wordt aan karaktereigenschappen of kwaliteiten.

Een complimentje krijgen is leuk en goed voor het humeur. Maar positieve feedback kan kinderen ook inzicht geven in hun kwaliteiten. Op het moment dat kinderen begrijpen dat gedrag niet uit de lucht komt vallen maar iets betekent, leren ze dat hun gedrag iets zegt over wie ze zijn. Dat helpt ze ontdekken waar hun talenten liggen. ‘Leuke trui!’ wordt dan ‘Wat heb je dit nou weer leuk gecombineerd! Jij hebt echt gevoel voor mode.’ Of ‘Ik vond het leuk om te horen dat je aan oma vroeg hoe het met haar ging en hoe de vakantie geweest was. Ik ben blij dat ik zo’n sociale dochter heb, met belangstelling voor anderen!’ ‘Wat heb je toch veel te vertellen over die nieuwe game! Je enthousiasme werkt aanstekelijk!’

Er zijn allerlei spelletjes te koop waarmee je met jongeren naar hun kwaliteiten kunt kijken. Maar als je er niets voor voelt er een speciaal spel voor aan te schaffen of als je verwacht raar aangekeken te worden door je kinderen, dan is het volgende ook leuk: vraag je kind mee te doen aan een gezinsexperiment: ‘Ons kent ons?’ Je vindt de opdracht hier. Aan de hand van een lijst met jongerenkwaliteiten en voorbeeldvragen ga je in gesprek over wat je leuk vindt aan je kind en waar je vindt dat je kind goed in is. De vragen zijn bijvoorbeeld:

• Kun je 5 kwaliteiten aankruisen die je het best bij jezelf vindt passen?
• Welke 5 kwaliteiten denk je dat ik het beste bij jou vind passen?
• Welke 5 kwaliteiten beschrijven mij het best, vind je?
• Kun je iets aankruisen dat jij en ik gemeen hebben?
• Welke kwaliteiten vinden papa (mama) en ik belangrijk, denk je?

Mijn ervaring is dat kinderen dit moeilijk vinden, en raar. Ze vinden het snel ongepast om te noemen waar ze goed in zijn. Dus misschien sputteren ze een beetje tegen. Maar reken er maar op dat ze het heel leuk vinden om van jou te horen welke kwaliteiten ze hebben, en waar dat uit blijkt. Wat ze met jou of je partner gemeen hebben, of juist wat van welk gezinslid geleerd kan worden. Een ego boost voor het hele gezin! Ik heb het lijstje zelf ook maar weer eens uitgeprint, zo na die Onderwijsbeurs.